БИОЛОГИЯ САБАҒЫНДА АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

АКТ-ның негізгі міндеті – тұлға мен қоғамның сұранысына сай білім сапасын қамтамасыз ету. Қазіргі 
таңда оқытылатын материалдың өмірден алшақтығы байқалады, сондықтан оқушылардың білім сапасын арттыру және олардың танымдық белсенділігін дамыту үшін АКТ мүмкіндіктерін сабақта тиімді пайдалану мәселесі туындайды.
Биология сабағында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану оқушылардың оқу үрдісіне 
деген ынтасын арттырады. Бұл мазмұнның жаңалығында, бұрыннан алған білімдерін жаңартуда және 
практикалық дағдыларды қолдануда, әсіресе зертханалық жұмыстарды орындауда көрінеді. Әртүрлі әдіс-
тәсілдерді, стратегияларды қолдана отырып, оқу әрекетін жаңаша ұйымдастыруға мүмкіндік туады. Бірақ 
оқытудың әрбір формасы мен әдісінің оң және теріс жақтары бар. Бұл әдістерді қолдану әрдайым қолайлы емес, олар АКТ оқылатын материалды бекіту кезінде оқушыларға заманауи ақпаратқа қол жеткізуге мүмкіндік береді, бірақ балаға мәтінмен жұмыс істеуге мүмкіндік бермейді. Тәжірибе көрсеткендей, АКТ-ны қолдану барысында оқушылар ақпаратпен жұмыс істеуге дағдыланады, сонымен бірге мұғалім сабақ беру уақытын үнемдейді, сол арқылы сабақтың мазмұнын жақсартады.
АКТ-ны пайдалана отырып сабаққа дайындалу кезінде бұл сабақ екенін ұмытпау керек, яғни сабақ 
жоспары оның мақсатына қарай құрылуы керек. Оқу материалын таңдаған кезде компьютер мұғалімді алмастыра алмайтынын, тек оны толықтыратынын біле отырып, барлық негізгі дидактикалық принциптерді сақтау керек. 
Биология сабақтарында АКТ қолдану тиімділігінің жарқын мысалы пандемия кезінде онлайн режимінде 
өткізілген интерактивті сабақтар болды, оның ішінде презентациялар мен мультимедиялық ресурстарды, бейне ақпараттарды және анимацияларды пайдалану болды. Бірақ желіде қолданылатын барлық осы әдістер әрқашан оқулықтағы оқу материалының мазмұнымен қоса мұғалімнің ескертулерімен бірге болуы керек.
Сабақта АКТ-ны үнемі қолдануға болады, бірақ сабақты оқушыларға АКТ-мен көп жүктеме жасамау 
керек.
Оқушылардың міндеті – білім алуды, үйренуді үйрену. Олар уақытты дұрыс басқару арқылы оқуды 
ұйымдастыра білуі, жеке және топпен жұмыс істеуі керек. Табысты оқу дегеніміз – жаңа білімді алу және өңдеу, сонымен қатар осы білімді тәжірибеде игеруге ұмтылу. Оқыту қабілеті бұрынғы білім мен өмір тәжірибесін пайдалануды, яғни оларды үйде, жұмыста және т.б. әртүрлі жағдайларға бейімдеуді қамтиды. Бұл дағды бастауыш мектепте қалыптасады және сауаттылық, есептеу дағдылары, олар әрі қарай оқыту үшін қажет. Дәл осы негізгі дағдылардың арқасында оқушы жаңа білім мен дағдыларды алуға, меңгеруге және талдауға дайын болады.
Оқушылар сабақта көңіл көтеруге емес, өз бетінше білім алуға дайын болуы керек. Олар оқудың еңбек 
екенін түсінуі керек.
Сабақта АКТ-ны пайдалану білімді қолжетімді етуге, өз пікірін тұжырымдауға, өз ойын дұрыс жеткізуге, 
өз көзқарасын дәлелдеуді үйренуге мүмкіндік береді.
Заманауи оқу үрдісі оқушыны АКТ-ны пайдалана отырып дайын ақпаратты алуға ғана емес, сонымен 
қатар әртүрлі жағдайларды имитациялай білуге, сол арқылы оның өмірлік тәжірибесін байытуға үйретуі керек. 
АКТ қолдану басқа адамды тыңдауға, диалогқа ұмтылуға, ақпаратты талдауға үйренуге мүмкіндік береді.
Алынған ақпаратты мұғалімдер мен оқушылар арасындағы ынтымақтастық арқылы жүзеге асыруға 
болады. АКТ-ны пайдалану оқушыларға параллельді әрекет етуге және әртүрлі сайттар арқылы бір-бірімен 
байланысуға мүмкіндік береді.
Бұл технологияның көптеген артықшылықтары бар, мен «көп» бөлігіне тоқалып өткім келеді.
Қазір қоғам ақпараттандыру кезеңіне аяқ басты. Қазіргі білім берудің алдында тұрған мақсаттар мен 
міндеттер өзгеруде, бірақ сабақ оқу процесінің негізгі бөлігі болып қала береді. АКТ-ны сабақ кезеңінің бірі 
ретінде сабақта пайдалану қажет, өйткені ол жеке тұлғаның дамуына ғана емес, сонымен қатар пәнді оқуға деген ынтасын арттыруға ықпал етеді. Пәндерді оқытуда ақпараттық технологияны енгізуді уақыттың өзі талап етеді.
АКТ қолданудың қандай мүмкіндіктері бар?
АКТ жаңа ақпаратты жеткізу ғана емес, сонымен қатар өзін-өзі бақылауға және өзара бақылауға үйрету. 
Бұл оқу процесін ұйымдастырудың жаңа үлгісі.
Компьютерді пайдаланудың бірнеше негізгі бағыттары бар:
1. Микроәлем объектілерін визуалды зерттеу.

2. Табиғи процестер мен құбылыстардың қалай болатынын көзбен көру.
3. Виртуалды зертханалық жұмысты жүргізу.
4. Мектеп бағдарламасында қарастырылған тапсырмаларды модельдеу.
5. Сондай-ақ компьютерді пайдалану Google формасында тестілік бақылау жүйесін жүргізуге мүмкіндік 
береді.
Мұның бәрі оқуды көрнекі, түсінікті және есте қаларлық етуге мүмкіндік береді, ал Google форматында 
оқушылардың білімін тексеру өте тиімді болып табылады, бұл баланың өзі материалды меңгеру дәрежесін 
бақылай алады.
Виртуалды экскурсияларды қолдану оқушылардың ой-өрісін кеңейтеді. Сабақ барысында біз 
Қазақстанның көркем жерлерін араладық, бұл туған жерге деген патриоттық көзқарасқа тәрбиелеуге мүмкіндік береді.
АКТ-ны пайдалана отырып сабақтарды өткізу кезінде мультимедиялық презентацияларды пайдалануға 
болады, оларды пайдалану оқу материалын жан-жақты ақпаратты қамтитын тірек сызбалар ретінде көрсетуге мүмкіндік береді.
Интернет көптеген білім беру қызметтерін ұсынады: веб-сайттар, пошта, масштабтау конференциялары. 
Мұның барлығы оқушыларға ақпаратты тауып, оны жүйелеуге мүмкіндік береді.
Мұғалімнің міндеті – оқушыны ақпаратты тұтастай көруге және негізгі нәрсені бөліп көрсетуге үйрету. 
Бұл жұмыс жүйесі кез келген уақытта ынтымақтастық атмосферасын құруға, қажетті ақпаратпен бөлісуге, 
талқылауға және талдауға мүмкіндік береді.
Бүгінгі таңда АКТ-ның дамуы оқушыларды оқу, жобалау және тестілеу процесіне тарту үшін барған сайын 
кеңірек мүмкіндіктер ашады. Сондықтан биология сабақтарында гаджеттерді пайдалану қазіргі заманғы 
педагогикалық әдістемелердің бірі болып табылады.
Мысал ретінде 10-сыныптағы биология сабағындағы «Орталық жүйке жүйесінің құрылысы. Мидың 
құрылысы мен қызметтері. Жұлынның құрылымы мен қызметтері» тақырыбының мақсаты жұлын мен мидың құрылысы мен қызметін сипаттауды үйрету болды.
Әрине, ақпараттық коммуникациялық технологияларды сабақ бойына пайдалана алмаймыз. Оларға 20 
минут жұмсау ұсынылады, өйткені тым көп қодану сабақты бірсарынды етіп, оқушыларды тез жалықтырады.
Кез келген сабақта оқулық мәтінімен жұмыс кезеңі болады. Осы мәтінге сүйене отырып, тапсырмалар 
құрастырылып, билеттер түрінде үстелге қойылды. Оқушылар тапсырмаларды кездейсоқ таңдап алды және 
бірден презентациялармен жұмыс істей бастады. Эскиздер плакат түрінде немесе ноутбукта жасалып, қалған 
топтарға ұсынылды, олар бағалау парақтары бойынша ұпайлар қойды, сонымен бірге жұмыс туралы түсініктеме берді. Сабақтың соңында тест тапсырмалары контекст арқылы орындалып, Google формасында бағаланды.Осылайша, ақпараттық коммуникациялық технологияларды пайдалану сабақтарда жұмыс түрлерін әртараптандыруға, қажетті ақпаратты табуға, оқушының жұмысын тез және объективті бағалауға мүмкіндік береді. Сабақта әртүрлі әдіс-тәсілдер мен стратегияларды қолдануға мүмкіндік беретін көптеген білім беру сайттары бар, олардың мақсаты, жоғарыда айтқанымдай, баланы оқуға үйрету.
Бірақ жағымсыз жағы да бар: сабақтан тыс уақытта оқушылар пайдасыз әлеуметтік желілерде көп 
уақыттарын өткізуі мүмкін. Демек, мұғалімнің басты міндеті – бақылау және оқыту жүйесін қолдану арқылы 
оқушыларды оқу процесіне тарта отырып, олардың энергиясын шығармашылық бағытқа бағыттау.
Биология – күрделі пән, бөлімдері көп, сондықтан жаңа материалды баяндау үнемі демонстрациялық 
қолдауды қажет етеді, бұған оқу процесінде қолданылатын заманауи ақпараттық-коммуникациялық 
технологиялар үлкен көмек көрсетеді.
Қорытындылай келе, жақсы білім алудың маңыздылығын интернеттен оқыған мына сөздермен атап өткім 
келеді: «Кез келген елді жою үшін атом бомбалары немесе алыс қашықтыққа ұшатын зымырандарды қолдану қажет емес. Бар болғаны білім сапасын төмендету және білім алушылардың емтиханда алдауынаа рұқсат беруі қажет. Науқастар осындай дәрігерлердің қолынан өледі. Ғимараттар осындай инженерлердің қолымен қирайды. Осындай экономистер мен есепшілердің қолынан ақша жоғалады. Осындай заңгерлер мен судьялардың қолында әділдік жойылады. Білімнің күйреуі – ұлттың күйреуі».

Биология пәнінің ұстазы Мусайф Жанар